Makaleler
YAYGIN ANNE-BABA TUTUMLARI
NASIL BİR ANNE BABAYIZ?
-Çocukluk dönemimiz boyunca edindiğimiz bilgi ve deneyimler
-Anne babamızın bize yaklaşımı ile ilgili hatırladıklarımız
Şimdi anne baba olduğumuzda,
çocuğumuza olan tutum ve davranışlarımızı
belirler.
Otoriter-Kuralcı Aile Tutumu
-Otoritenin koyduğu kurallar geçerlidir.
-Tartışma olmaksızın otorite kim ise onun
söylediği söz mutlak doğru kabul edilir.
-Esneklik yok. Anne baba her şeyin en iyisini
en doğrusunu kendilerinin bildiğini düşünür,
-çocuklarında bunu sorgulamadan kabul etmesini bekler.
-Yani diğer aile bireylerinin söz hakkı yoktur.
Bu ortamda yetişen çocuk
-İçe dönük ve kendine güvensiz
-Yaratıcılıktan uzak
-Karar verme becerisi gelişmez-çünkü kararları alan ve uygulayan çocuk değil, anne babadır.
-Hatalara karşı hassas olur,çünkü hata yaptığı zaman bilir ki, asla affedilmez.
-Otoriteye boyun eğen ve kendi otorite olduğunda altındakileri ezme eğilimi gösteren bir
çocuk olur.Benliğini koruyabilmek-kendini yeterli hissedebilmek için bu yola başvurur.
Aşırı Hoşgörülü Aile Tutumu
-Kural yok
-Her an her şey yapılabilir
Aşırı korumacı tutum…
Çocuğa gereğinden fazla kontrol ve özen
Gösterilmesi:Bebekleştirme
Yemeğini annenin yedirmesini bekleyen,
Anne baba ile birlikte yatan çocuklar.
-Anne veya babaya bağlılığı arttıran ve bir birey olmayı geciktiren tutum.Çocuğun
büyümesine izin verilmez. Toplum içinde, arkadaşlarıyla problem yaşamasına sebep olabilir.
Bu ortamda yetişen çocuk
-Yaratıcı değildir
-Kurallara uymada güçlük çeker.Çünkü toplumda uyulması gereken kurallar vardır.çocuk
her şeyi yapabilir olarak öğrendiği için toplum içine girdiğinde hayal kırıklığı ve öfke yaşar.
-Çevreden onay bekler.Çünkü ailesini her davranışını onaylamış,onu her koşulda
desteklemiştir.
-Doğru ve yanlışı algılayamaz,keyfi hareket eder.Kendi davranışlarının doğru olduğunu
düşünür.Her zaman kendi gittikleri yolun izlenmesini, isteklerinin gerçekleştirilmesini
beklerler.Hatta anne babayı yönetmeye çalışırlar.
Tutarsız&Kararsız Aile Tutumu
-Anne ’evet ‘-baba ‘hayır’ veya tersi.Bir davranışın yapılmasının o anda uygun olup olmadığı
konusunda anne ve babanın cevabında çelişki vardır.
-Kurallara uyulmadığında cezalar tutarsız, ödüller yetersiz veya abartılı
-Denge yok
-Aile bireyleri arasında sağlıklı iletişim yoktur.
Bu ortamda yetişen çocuk
-Kendi için doğru ve yanlışı ayırt edemez.Toplum içinde fikirlerini söylemeye çekinir.
Kendine güvenemez.
-Tutarsız davranır.
-Anneye ayrı,babaya ayrı davranma becerisi geliştirir.İstediğini yaptırmak için kim daha izin
verici-yumuşak ise ona yönelir.
İlgisiz Aile Tutumu
-Çocuğun ilgi ve şefkat ihtiyacı yeterince karşılanmaz
Bu ortamda yetişen çocuk
-Duygusal boşluk yaşar
-İlgiyi başka yollarda arar.Saldırgan davranışlar,mastürbasyon,evden kaçma…
-Kendi kararlarını alamaz
-Davranışlarının onay görüp görmediğini anlayamaz
Oluşum Zamanına Göre Zihinsel Gerilik Nedenleri
Doğum Öncesi
- Annenin içki, sigara veya madde kullanımı, uygun şekilde beslenmemesi ve dinlenmemesi vb nedenler
- Anne rahminde döllenmiş yumurtanın yanlış bir yerde bulunması ve kanamalara sebeb olması
- Gebeliğin il aylarında uzun süren yüksek ateş,çeşitli hastalıklar,enfeksiyonlar,annenin kızamıkçık (Rubella) geçirmesi
- Gebelikte doktor denetimi dışında ilaç kullanımı-epilepsi,kemoterapi hormon,akne,
uyuşturucu ve gerginlik giderici ilaçlar…
-Annenin yaşı
-Gebelik sırasında geçirilen kazalar
-Kan uyuşmazlıkları,kansızlık
-Vitamin noksanlıkları
-Virüslerin karşı,zıt tesirler yapması
Genetik Faktörler:
-Down sendromu,Frajil x,Klinefelter sendromu…(Kromozom anomalileri)
-Akraba evlilikleri-Ailede zihinsel engele neden olan genler var ise, ortaya çıkması olasıdır.
Doğum Sırası
- Prematüre doğum (38 haftadan küçük)
- Beyni etkileyecek derecede oksijen yetersizliğine neden olan geç doğumlar
- Beyin zedelenmesine neden olacak şekilde güç doğumlar
- Vücudun kendi içinde oluşan kan zehirlenmeleri
- Doğum sırasında beynin zedelenmesine neden olan el ve aletle yapılan müdahaleler
Düşük doğum ağırlıklı bebek
Doğum Sonrası
- Kafa zedelenmeleri
- Beyin içinde ve zarlarında iltihaplanmalar
- Beyni etkileyen nefes yolları ve organları iltihabı
Menenjit gibi…
- Kanda pıhtılaşma noksanlığı
- Yeterli miktarda anne sütü alamaması
- Demir eksikliği
- Metabolik hastalıklar;Fenilketonüri, Hipotiroidi..
- Uyaran eksikliği ve sevgisizlik
- Zehirlenmeler
- Geçirilen kazalar sonucu beyin zedelenmesi
- Çocuk istismarı
Bu nedenlerın bazıları her zaman engele yol açmayabilir,ancak ortaya çıkmasında etken olabilir.
Bebeklik Dönemi
Normal Gelişim
-2. ayın sonundan itibaren agulama davranışı
-Hareket eden nesneyi izleyebilir
-3-4 aylıkken destekle oturabilir
-5-6 aydan itibaren cıvıldama-ba,ma heceleri kurulmaya başlar
-7-8 aylıkken yardımsız oturabilir
-6-8 aydan itibaren heceleri birleştirmeye ve tekrarlamaya başlar
-Yaklaşık 34 haftalıkken emekler
-Yaklaşık 52 haftalıkken yürüyebilir
-1,5-3 yaşlarında kas kontrolü kazanır,bir nesneyi tutup bırakabilir
-2,5 yaşlarında yetişkinin engellemelerine karşı çıkar
-8 ay-2,5 yaş arası konuşma
-2 yaşlarından itibaren kendi kendine beslenebilir
-3 yaşlarında 3-4 kelimeli cümleler kurabilir
Dikkat edilmesi gereken gelişme gerilikleri
-4.-7. ayda ellerini kullanamaması veya yalnızca tek elini kullanması
-Okşanıp oynanmaya karşı koyması
-Eşyaları ağzına götürmekte güçlük çekmesi
-Ses çıkarmaması,tepki verememesi
-Zıplayamaması, yeterince hareketli olmaması
-Uyku süresinin gittikçe kısalmaması…
20-22 saatte kalması
*Destekle oturamaması
8.-12.ayda desteksiz oturamaması
-Yiyecekleri çiğneyememesi
-Dizleri üzerinde emekleyememesi
-Destekle ayakta duramaması
-Saklanan cisimlerin nereye gittiğini araştırmaması
-Resim veya nesneleri işaretle göstermemesi
-Baş baş, bay bay gibi jestleri kullanmaması
2 yaşına kadar yürümeye başlamaması
-Yürümeye başladıktan sonra yalnızca parmaklarının üzerinde yürümesi,topuğunu basmaması
-Oyuncaklarıyla oynamayıp,çevresine atması
-Sık kullanılan nesnelerin işlevini bilmemes-ör:telefon,kaşık,çatal…
-Tekerlekli bir oyuncağı itememesi
-Topa vuramaması
Engelli Bireylerin Aileleri İle Çalışma
Aile İçi İletişim & Yaygın Anne Baba Tutumları
Ailelerin Tepkileri
-Şok
-İnkar
-Üzüntü,kızgınlık,kaygı
-Adaptasyon ve uyum süreci
-Yeniden örgütlenme ve olumlu kabulün gelişmesi
Aile ile Görüşme
*Çocuğu gözlemleme
-Aile ile tanışma
-Aileden bilgi alma, form doldurma
-Aileyi tıbbi tanı / terimlerle ilgili bilgilendirme
-Bireysel-grup-seminer?Bireysel ise kim/ kimler katılacak?
-Görüşmelerin sıklığını kararlaştırma
-Plan yapma
-Eğitime katılımı teşvik(+güven verici tutum)
-Düzenli katılım
-Karşılaşılabilecek zorluklar
Sıklıkla Çalışılan Konular
-Eğitim Sürecine Katılma
-Aile İçi İletişim
-Yaygın Anne Baba Tutumları
-Uyum ve Davranış Bozuklukları
ZİHİNSEL ENGELLİLERİN ÖZELLİKLERİ
-Normal yaşıtlarına göre daha sık hasta olurlar.
-Zihinsel engele ek olarak görme ve işitme gibi engeller söz konusu olabilir.
-Büyük ve küçük kaslarını kullanmada zorlanırlar.El göz koordinasyonunda zorlanırlar
-Özbakım becerilerini bağımsız yerine getirmekte zorlanırlar.
-Akademik kavramları geç ve güç öğrenirler.Fazla sabır ve tekrar gerektirir.En çok
sıkıntı çektikleri konular matematiksel işlemlerdir.
-Dikkat süreleri kısa ve dağınıktır.Devamlı izleme, teşvik ve değişiklik isterler.
-İlgileri kısa sürelidir:Ders,birbirini izleyen ilginç etkinlikler dizisi olmadıkça ilgilerini
çekmez…
-Soyut terim,tanım ve kavramları öğrenmekte zorlanırlar.
-Zaman kavramı çok geç ve güç gelişir.
-Konuşmaya geç başlarlar.Konuşma gelişimleri zihinsel engelin derecesi ile orantılıdır
-Genelleme yapamazlar.
-Kazandıkları bilgileri transfer etmekte çok güçlük çekerler.
-Yeni durumlara uymakta çok zorluk çekerler.
-Kolayca yorulurlar.Ufak tefek engeller karşısında yılgınlık gösterirler.
-Kendilerinden küçükler ile ilişki kurmayı ve oynamayı tercih ederler.
-Gördükleri ve duydukları şeyleri çabuk unuturlar.
-Yakın gelecekteki konulara ilgi duyarlar.Uzak gelecekle ilgilenmezler.
-Duygu ve düşüncelerini açık ve bağımsız olarak ifade edemezler.
-Yakın çevresindekilerle kolay dostluk kuramazlar.
-Sosyal ilişkilerinde grupta daima başkalarına tabi olmak eğilimindedirler.
-Oyun ve toplum kurallarına uymakta güçlük çekerler.
-Nezaket ve görgü kurallarına uymakta zorluk gösterirler.
-Kendilerine güvenemezler.
-Bir amaca ulaşmak için kuvvetli duygular hissetmezler.
-Birlikte olduğu kişilerin duygu ve düşüncelerine ilgi duymazlar.
-Kendi kendilerine bir işe başlama arzusu göstermezler.
-Bu çocuklar yaşıtları gibi bir iş sahibi olmak isterler.
-Bu çocuklar, pek çok iş yapabilir ve meslek sahibi olabilirler.
-Bir etkinliği bir işi tümüyle öğrenmek için onların basit bölümlere ayrılmasını isterler.
Parçadan bütüne doğru öğrenirler.
-Monoton işleri yapmaktan hoşlanırlar.Hemen bıkmazlar.Monoton işlerde normal
çocuklardan üstün başarı gösterirlar.
-İşlerine daha bağlıdır.Tam zamanında gelir ve tam zamanında işlerinden ayrılırlar.
-Kendilerine uygun mesleki alanda kolay eğitilirler.
-Bu çocuklar genellikle sakindir ve işverenin isteklerine uygun davranış gösterirler.
-Başarı gösterdikleri işten gurur duyarlar.
-Hemen her zaman işveren ve usta öğreticisi işveren ve usta öğreticisi ile beraberdir.
-Bedenen bir şeyler yamaktan,ortaya bir ürün çıkarmaktan çok hoşlanırlar.
-Bu çocuklara her detay ayrı ayrı açıklanırve istenilen şey somut olarak gösterilirse,
başarılı olurlar.
ZİHİNSEL ENGEL TÜRLERİ ARASINDA BİR GRUP VARDIR Kİ ÖZELLİKLERİ,
TANILANMASI VE EĞİTİM YAKLAŞIMLARI İLE DİĞERLERİNDEN BELİRGİN
FARKLILIKLAR GÖSTERİR.
YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR
- Otistik bozukluk
(tepkisizlik, rutinler,empatik olmama,bağlanamama,stereotipik hareket,tehlikeleri
fark edememe, ilginç ayrıntılar, oyun yok,mutizm)
- Dezintegratif Bozukluk
(ilk 2 yıl normal gelişim, sonra çocuklaşma,özbakımda-motor becerilerde bozulma,
zihinsel yeti kaybı)
- Asperger Sendromu
(IQ iyi, iletişim iyi sosyal etkileşim ve ince motor beceriler zayıf)
- Rett Bozukluğu
(Kızlarda, sonradan mikrosefali diş gıcırdatma, sürekli eller birbirine dolanır,epileptik
nöbet ve otistik dvranışlar)
- Başka türlü adlandırılamayan yaygın gelişimsel bozukluklar
TEŞHİS VE TEDAVİ
Ailede
- Engelli bireyler varsa,
- Akraba evliliği varsa,
- Annenin ciddi rahatsızlıkları/veya birlikte yaşanan kişilerde sağlık sorunları varsa
- İlerleyen yaşta veya istenmeyen-beklenmeyen gebelik oluştu ise;
veya
Çocuğunuzun
- Göz teması yoksa veya sınırlı ise,
- Bedeninin herhangi bir kısmını kullanmakta zorlanıyorsa,motor becerilerinde belirgin
Gerilik varsa
- Gelişmediğini düşünüyorsanız veya bedeni farklı şekilde gelişiyorsa,
- Söylenenlere tepki vermiyorsa,sizi algılamadığını düşünüyorsanız
- Beslenmesinde ciddi bozukluk varsa
- Konuşma becerilerinde bozukluk varsa
- Sosyal ortamlarda çok tepkili ise,uzak kalıyorsa,
- Sık ve yoğun şekilde öfke ve ağlama nöbetleri geçiriyorsa,çok saldırgansa,
- Okul başarısı çok düşük ise,
1.Öncelikle uzman bir doktora/donanımlı bir hastaneye başvurun…
Gebelik sürecinde bir uzmana/doktora başvuruptüm faktörleri anlatın ( üniversite hastaneleri,
genetik birimleri)
Doktorun öngördüğü tahliller/incelemeler zamanında yaptırın
Gebelik sürecinde düzenli ve sürekli kontroller yaptırın
Risk durumunda ilaç tedavisi, sezeryanla doğum, doğumun hemen ardından bebeğe tıbbi erken müdahale önerilebilir / uygulanabilir.
Bebeğiniz doğduktan hemen sonra hastanede yapılması zorunlu olan tahlilleri sorun(fenil,boy kısalığı vs…)
Doğumdan sonra bir sorun fark edilirse; uzman doktor,psikolog/psikiyatristler,tarafından testler ve incelemeler yaptırın(kan,işitme,IQ testleri vs..)
Gerekli görülen ilaç ve tedavileri uygulayın.
2.Tıbbi tanı koyulursa eğitimsel değerlendirmeler için eğitim kurumlarına başvurun…
3.Eğer çocuğunuz okul öncesi ise okul rehberlik birimlerine başvurun…
4.RAMlara giderek eğitimsel tanısınında koyulabilmesi için başvurun…
5.Daha sonra çocuk için uygun görülen eğitim ortamına yerleştirilmesini ve devamını sağlayın…
ERKEN TEŞHİS HAYAT KURTARIR…
ERKEN EĞİTİM BİR ÇOK ENGELİ ORTADAN KALDIRIR…